Huisartsenzorg voor kinderen verschilt van die voor volwassenen

Inleiding

Kinderen hebben andere klachten en aandoeningen dan volwassenen. Volwassenen bezoeken de huisarts het meest voor diabetes en hypertensie. Bij kinderen komen deze aandoeningen nauwelijks voor en betreffen de contacten vooral luchtweginfecties en huidaandoeningen.1 Deze verschillen hebben invloed op de zorg die huisartsen aan nul- tot achttienjarigen en aan volwassenen leveren. Binnen de leeftijdscategorie nul- tot achttienjarigen kunnen er tevens veel verschillen voorkomen. De laatste cijfers over huisartsenzorg aan kinderen dateren uit 2001.1 Destijds werd geen onderscheid gemaakt tussen leeftijdsgroepen. Dit artikel biedt een actueel overzicht en zal de volgende vragen beantwoorden: hoe vaak hebben nul- tot achttienjarigen contact met de huisarts? Met welke klachten en aandoeningen komen zij bij de huisarts? Welke geneesmiddelen schrijven huisartsen hen voor? Hoe vaak en naar wie verwijzen huisartsen hen door? En hoe verschillen deze cijfers van die voor volwassenen? Deze vragen beantwoorden we voor de leeftijdscategorieën nul tot vier jaar, vijf tot twaalf jaar en dertien tot achttien jaar, waarbij we de uitkomsten vergelijken met die van volwassenen (achttien jaar en ouder).

Methode

De gegevens zijn afkomstig uit de elektronische patiëntendossiers (EPD’s) van ongeveer 95 huisartsenpraktijken die deelnemen aan het Landelijk InformatieNetwerk Huisartsen (LINH). Uit die EPD’s hebben we informatie gehaald over klachten, aandoeningen, contacten, geneesmiddelvoorschriften en verwijzingen. Voor de morbiditeit maken we gebruik van ICPC-codes2 en voor geneesmiddelen van ATC-codes, die beide door de huisartsen worden geregistreerd.3 Het aantal contacten hebben we bepaald aan de hand van gedeclareerde verrichtingen van consulten, visites, telefonische consulten, herhalingsrecepten en vaccinaties. Hierbij zijn de contacten van de praktijkondersteuner en de ANW-dienst niet meegenomen.4 We rapporteren de klachten en aandoeningen als de top-10 van problemen waarmee patiënten naar de huisarts gaan. Met betrekking tot de geneesmiddelvoorschriften rapporteren we het aantal patiënten dat één of meer keer een middel kreeg voorgeschreven. Bij verwijzingen nemen we alleen de nieuwe verwijzingen naar de tweede lijn mee. We tonen de resultaten per duizend ingeschreven patiënten. Voor de analyses maakten we gebruik van een wisselend aantal huisartsenpraktijken (minimaal 54 en maximaal 87), afhankelijk van de volledigheid en kwaliteit van de gegevens.

Resultaten

Contactfrequentie

Het aantal gedeclareerde consulten bij nul- tot vierjarigen is vergelijkbaar met dat bij de volwassen populatie (tabel 1). In de leeftijdsgroepen vijf- tot twaalfjarigen en dertien- tot achttienjarigen is dit nog maar de helft daarvan. Een vergelijkbaar beeld zien we bij het aantal telefonische consulten. Het aantal visites is bij alle kinderen lager dan bij volwassenen. De hoeveelheid gedeclareerde herhalingsrecepten neemt toe met de leeftijd, maar is in de leeftijdscategorie dertien tot achttien jaar nog altijd slechts een kwart van het aantal recepten van de volwassenen.

Klachten en aandoeningen

Kinderen komen met andere klachten en aandoeningen bij de huisarts dan volwassenen (tabel 2). Bij de volwassen populatie zijn hypertensie, diabetes mellitus en urineweginfecties vertegenwoordigd in de top-3. De top-10 beslaat 20% van alle klachten en aandoeningen in de huisartsenpraktijk. De top-10 van nul- tot vierjarigen bestaat daarentegen voornamelijk uit infectieziekten en huidaandoeningen. De top-10 van de 5- tot 12-jarigen vertoont veel overeenkomsten met die van de 0- tot 4-jarigen, maar hier verschijnen ook wratten, snij- of scheurwonden in het overzicht. De top-10 beslaat 39% van alle gepresenteerde klachten voor 0- tot 4-jarigen en 29% voor de 5- tot 12-jarigen. Pubers en adolescenten (13 tot 18 jaar) komen met een diverse en geheel eigen verzameling van klachten bij de huisarts. Contacten in verband met orale anticonceptie komen op de eerste plaats, gevolgd door wratten, moeheid/zwakte en acne. In totaal bestrijken de klachten in de top-10 25% van de contacten in deze leeftijdscategorie.

Geneesmiddelen Bij geneesmiddelen keken we naar het aantal patiënten dat één keer of vaker een bepaald middel kreeg voorgeschreven. Kinderen van nul tot twaalf jaar krijgen voornamelijk (lokale) antibiotica, middelen tegen astma en lokale corticosteroïden voorgeschreven (tabel 3). Dit komt overeen met de aandoeningen waarvoor deze groep naar de huisarts gaat, zoals infectieziekten, eczeem en astma. Daarnaast schrijven huisartsen middelen voor functionele darmklachten voor die niet in de top-10 van aandoeningen bij deze leeftijdscategorie voorkomen. Dit kan erop wijzen dat huisartsen relatief veelvuldig medicatie bij bijvoorbeeld obstipatie voorschrijven. Obstipatie staat in de leeftijdscategorie nul- tot vierjarigen op de twaalfde plaats van aandoeningen. Bij dertien- tot achttienjarigen staan orale anticonceptiemiddelen, astmamedicatie/antihistaminica, lokale corticosteroïden, NSAID’s en acnepreparaten in de top-10 van voorgeschreven middelen. Dit stemt overeen met de klachten waarvoor pubers en adolescenten naar de huisarts gaan. Vergeleken met de volwassen populatie schrijven huisartsen bij kinderen een ander scala aan geneesmiddelen voor. Bij de totale populatie staan voornamelijk antibiotica, NSAID’s, middelen tegen hart- en vaatziekten, maagklachten en angst, en kalmeringsmiddelen in de top-10 van voorgeschreven middelen. Middelen voor diabetes mellitus en depressie staan niet in de top-10, terwijl deze aandoeningen wel in de top-10 van klachten en aandoeningen staan. Deze bevinding is toe te schrijven aan de analysemethode op patiëntniveau, doordat de medicatie voor diabetes en depressie slechts eenmaal per jaar wordt meegenomen.

Verwijzingen

Per jaar verwijzen huisartsen per 1000 0- tot 4-jarigen er 125 voor het eerst door naar de tweede lijn. Bij 5- tot 12-jarigen ligt dit op 84 per 1000, bij 13- tot 18-jarigen op 83 per 1000 en bij volwassen op 180 per 1000. Huisartsen verwijzen kinderen van 0 tot 4 en 5 tot 12 jaar het vaakst door naar de kinderarts. Daarnaast verwijzen zij kinderen in deze leeftijdscategorieën ook geregeld door naar de oogarts en de KNO-arts. Pubers en adolescenten (13 tot 18 jaar) krijgen voornamelijk een verwijzing voor de dermatoloog, orthopeed en KNO-arts. Volwassenen krijgen in vergelijking met 0- tot 18-jarigen relatief vaker een verwijzing naar de interne geneeskunde, cardiologie, gynaecologie en neurologie.

Conclusie

De huisartsenzorg voor nul tot achttienjarigen verschilt sterk van die van de volwassen populatie. Tevens zien we grote verschillen binnen diverse leeftijdscategorieën voor kinderen. Kinderen hebben minder consulten met de huisarts dan volwassen, met uitzondering van de nul- tot vierjarigen. Ook de klachten en aandoeningen waarvoor patiënten komen, verschillen sterk tussen de verschillende leeftijdscategorieën en volwassenen. Kinderen van nul tot twaalf jaar hebben voornamelijk contact met de huisarts voor infectieziekten en huidaandoeningen; dertien- tot achttienjarigen komen vooral naar de huisarts voor orale anticonceptie. Bij de volwassenen hebben de meeste contacten betrekking op chronische aandoeningen, zoals hypertensie en diabetes mellitus. Het patroon van voorgeschreven geneesmiddelen komt overeen met de gepresenteerde klachten en aandoeningen. Kinderen krijgen minder vaak een verwijzing dan volwassenen. De resultaten van dit onderzoek komen in grote lijnen overeen met eerdere gegevens uit de Tweede Nationale Studie,1 maar verfijnen deze verder doordat ze zicht geven op de leeftijdscategorieën binnen de jeugd.