François Schellevis: “Huisarts moet eigen grens kennen”

In welke zin is de praktijk complexer geworden?

“Als je de grote lijnen volgt van de huisartsgeneeskunde in de afgelopen decennia, dan zie je dat we enorm hebben geïnvesteerd in evidence-based ons werk doen. De NHG-Standaarden en meer NHG-producten zijn daarvan het resultaat. Maar geleidelijk aan merkten we op allerlei fronten dat het in de praktijk van de huisarts niet enkel gaat om wetenschappelijk onderbouwd je werk doen. Dat bleek onvoldoende toereikend tegenover de patiënt. Veel patiënten passen niet in modelstandaarden; het zijn geen model-patiënten. In de praktijk wordt almaar meer gevraagd om een gepersonaliseerde aanpak. In dat stadium bevindt de huisartsenpraktijk zich nu, dat realiseren we ons NHG-breed en juist daarin moeten we onze leden dan ook ondersteuning bieden. Natuurlijk, de NHG-Standaarden zijn nog steeds een belangrijke leidraad, maar die moet je als huisarts met gezond verstand toepassen. Soms lopen ze zelfs door elkaar omdat er meerdere van toepassing zijn bij een patiënt. Echter, je kunt er juist ook gemotiveerd voor kiezen ze niet toe te passen. En in die keuze zit het complexe karakter van in deze tijd om je beroep als huisarts uit te oefenen: hoe doe je het goede, ook in de ogen van je patiënt?”

Veel patiënten passen niet in modelstandaarden

Kunt u nog iets specifieker ingaan op de term ‘complex’ uit de slogan van dit congres?

“Zeker. Je ziet in de hele samenleving dat er almaar meer om maatwerk wordt gevraagd. Het is logisch dat die wens ook de huisarts bereikt. Bijvoorbeeld vanuit de groep ouderen in Nederland. De gemiddelde leeftijd ligt steeds hoger en daarmee neemt niet alleen het aandeel van ouderen in de praktijkpopulatie toe, maar ook de gezondheidsproblemen die hiermee samenhangen. Meerdere soorten problemen, die ook nog eens in de loop van de tijd veranderen, mede omdat de ouderen zelf zich steeds moeten aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Dat maakt het werk binnen de huisartsenpraktijk complex. Je kunt daarbij denken aan de toegenomen verwevenheid tussen medische en sociale problemen, waarbij verschillende achtergronden binnen uiteenlopende culturen kunnen meespelen. Die waren vroeger minder aanwezig, en problemen hieruit voortvloeiend kwamen vaak niet bij de huisarts terecht. Nu maken ze het werk van de beroepsgroep juist gecompliceerder. En dat geldt ook voor de groep mensen met een licht verstandelijke beperking. Vroeger woonden en leefden zij intern in tehuizen. Met het huidige beleid om hen, al dan niet begeleid, zelfstandig te laten wonen in de wijk, krijgt de huisarts een grotere rol in het welzijn van deze mensen.”

Wat kunt u vertellen over uw taak als NHG-congresvoorzitter en uw verantwoordelijkheid op 15 november?

“Met een commissie van tien mensen houden we ons sinds september 2018 bezig met het inhoudelijk programma van deze dag. We hebben daarvoor geïnventariseerd wat huisartsen onder complexe zorg verstaan en welke thema’s op die dag aan de orde moeten komen. Wie zijn de goede sprekers om dit alles voor het voetlicht te brengen in lezingen, workshops en andere sessies? Zij geven allen een try-out in oktober, zodat er in november geen onverwachte onvolkomenheden kunnen optreden. Daarmee kanaliseren we of presentaties te lang of juist te kort duren en peilen we hoe het staat met de eventuele zenuwen. Eind november is dan de evaluatie van de congresdag. De feedback daarvan kan de NHG-Congrescommissie 2020 dan weer meenemen in de uitvoering van haar taak.”

U bent natuurlijk met alle sprekers even blij. Misschien wilt u toch een van hen aanhalen?

“Iona Heath, voormalig huisarts in Londen. Ze viel ons op tijdens internationale congressen. Een erudiete vrouw, een ervaren en zeer goede spreekster, die op boeiende wijze, ook vanuit een filosofische en literaire achtergrond, inzicht kan geven in de rol van de huisarts in de dagelijkse praktijk. Zij ziet de huisarts als de meest aangewezen zorgverlener om maatwerk te leveren, juist bij complexe problematiek. Iona is daarbij groot voorstander van zorg op maat, noem het gepersonaliseerde zorg, en zal de bezoekers hiervoor handvatten meegeven die direct toepasbaar zijn in de praktijk.”

Bijzonder die inspiratie vanuit filosofie en de literatuur.

“Niet alle huisartsen zullen daaruit hun bevlogenheid of enthousiasme voor hun werk putten. Wat huisartsen echter wel gemeen hebben, is hun nieuwsgierig zijn naar mensen, naar hun wezen, achtergrond en beweegredenen. Ik zie dat als een zeer belangrijke eigenschap van een huisarts anno nu, dat je je niet alleen verdiept in de medische voorgeschiedenis maar deze plaatst in een bredere context. Ik denk daarop voortbordurend direct aan de vier kernwaarden van de huisarts: gezamenlijk, continu, persoonsgericht en medisch generalistisch. En dan pak ik er graag - waar het ’t NHG-Congres 2019 aangaat - de kernwaarde gezamenlijk uit. Daaraan hechten we als congrescommissie grote waarde, en die zal dan ook veel aandacht krijgen op 15 november. Waarom? Omdat je het als huisarts in veel situaties niet alleen kunt oplossen. Je kunt overspoeld raken door het aantal problemen dat op je afkomt, en door de complexiteit ervan. Neem de voornoemde verwevenheid tussen medische en sociale problematiek, die interacteren bij een patiënt. Je moet daarvoor samen met andere professionals binnen en buiten de praktijk kijken naar wat voor hem of haar dan de beste oplossing is. Je moet daarvoor beroepsmatig je grenzen kennen, je realiseren wat je zelf kunt bijdragen en wat je aan anderen kunt en moet overlaten. Anders kun je je werk niet meer aan.”

‘Relax, het is gewoon complex’, het is een prachtig thema, waarheidsgetrouw en meer dan ooit van toepassing op de huidige generatie huisartsen

Het is vrijdag 15 november einde van de dag. Ik verlaat het MECC en pak de trein naar huis. Welke inzichten neem ik mee na het bijwonen van deze dag?

“Ik hoop op tools die direct toepasbaar zijn bij complexe situaties met patiënten binnen jouw praktijk. Als ons dat lukt, en daar streven we voor honderd procent naar, dan kunnen we spreken van een geslaagd congres. Hier op deze plaats nu vooraf op ingaan, wil ik niet doen. Maar laat ik alvast een tipje van de sluier oplichten. We gaan proberen huisartsen te laten zién wat goede en minder goede vormen van samenwerking zijn, en daaruit destilleren we gouden tips voor een goed draaiend samenwerkingsverband die het werk kunnen vergemakkelijken. We gaan het daarbij niet alleen over goede voorbeelden hebben. We gaan juist met elkaar - gezamenlijk - leren van waar het fout gaat. Als mensen bijvoorbeeld langs elkaar heen werken of zorg niet of onvoldoende afstemmen. Daarover gaan we met elkaar in gesprek. Een ander punt dat 15 november centraal staat is goed zorgen voor jezelf. Hoe doe je dat als huisarts? Het huisartsenvak brengt een hectisch bestaan met zich mee. Hoe blijf je overeind ? Waar haal je je energie vandaan? Hoe houd je plezier in je werk, en is het niet steeds zuchten onder werkdruk of werken vanuit een overlevingstand? Daar slaat dan ook het woord ‘relax’ op. En ik weet dat het een subjectief begrip is. Net als het woord ‘gewoon’. Workshops zullen ons daarbij gaan helpen, met thema’s als: ‘Hoe moet je te werk gaan als een patiënt je boos of juist verdrietig maakt’ - energieverslindende situaties binnen je werk.

‘Relax, het is gewoon complex’, het is een prachtig thema, waarheidsgetrouw en meer dan ooit van toepassing op de huidige generatie huisartsen. Het beroep van de huisarts is een prachtig vak. Maar wel een met grote uitdagingen die alleen maar toenemen en waarop het NHG en de huisarts zelf beter moet leren anticiperen om complexe problemen relaxed tegemoet te blijven treden. Graag tot 15 november in het MECC!”