Handboek voor de leek?

Onder verantwoordelijkheid van de Orde van Medische Specialisten is The Complete Home Medical Guide vertaald en herschreven voor de Nederlandse situatie. Ruim honderd Nederlandstalige dokters staken hun energie in elfhonderd pagina's. Als lijvig kleurrijk hebbeding staat nu Het Medisch Handboek in de populaire boekhandel. De duizenden kleurrijke illustraties en de vlotte aanbevelingen van deskundigen op de flap zullen voor velen reden zijn om zonder verder nadenken zestig euro neer te tellen. Het is gewoon een mooi plaatjesboek. De auteurs hebben meer ambitie: onze tijd kent een mondige patiënt die in alle hoeken van de gezondheidszorg wil snuffelen. Dat hoeft nu niet meer op internet, want er is een boek. Het handboek begint met een gebruiksaanwijzing van vier pagina's. Dat is handig, maar ook beslist nodig. De zes delen, kleurcodes, iconen, kaders, detailfoto's, overzichtsillustraties, verwijsbalken en symbolen krijgen zo hun betekenis. Onder het motto ‘Het is mogelijk om van de vroege jeugd tot op hoge leeftijd een gezond leven te leiden’, begint deel 1. Veiligheid en fitness worden hier op Amerikaanse wijze gepropageerd. Vitaminen, vezels, water en een helm op bij het fietsen, daar gaat het om. Erg Amerikaans is ook de prominente aanbeveling (met temperatuurcurve en al) van periodieke onthouding als meest gebruikte natuurlijke anticonceptiemethode. De genoemde effectiviteit (80%) relativeert deze methode beslist te weinig. De redactie gaat verder de mist in waar zij vrouwen adviseert na het eerste seksuele contact jaarlijks een uitstrijkje te laten maken. Ook de adviezen over bloeddrukmeting (elke 2 jaar vanaf 18) en cholesterolbepaling (elke 5 jaar vanaf 20) wijken behoorlijk af van de Nederlandse situatie. In deel 2 wordt gewerkt met symptoomwijzers: 63 stroomdiagrammen voor volwassenen en 7 voor kinderen. Met een symptoom als hoest, koorts of obstipatie kan de lezer op zoek naar een mogelijke oorzaak en ontdekt zo of hij/zij het met zelfhulp afkan of dat de huisarts moet worden bezocht. Het idee is goed uitgewerkt. De nauwkeurige lezer die om kan gaan met de verwijzingen naar andere delen in het boek, komt meestal uit bij het goede advies. In deel 3 gaat het om het opsporen van ziekte. Van spatel tot scan, al het doktersgereedschap komt aan bod. Waar het over de huisarts gaat, zitten de Amerikaanse illustraties in de weg. Alles lijkt in de tweede lijn te gebeuren. Desalniettemin is het een nuttig deel waarin de lezer onder andere goed wordt voorbereid op een eventueel bezoek aan de huisarts. Deel 4 is het dikke deel (ruim 600 pagina's) over alles wat een mens kan krijgen. Of het nu gaat om een foto van een gezwollen lip of om een grafische weergave van het bewegingsapparaat, een virus of een bacterie, de illustraties zijn in dit deel op zijn mooist. Inhoudelijk struikelt de redactie echter regelmatig. Enkele voorbeelden: ‘Ga meteen naar de huis-arts als u gekleurd slijm ophoest.’ Over inhalatiecorticosteroïden: ‘Deze medicijnen worden in Nederland bijna niet meer voorgeschreven.’ Over emfyseem: ‘De blaasjes verliezen hun elasticiteit en de longen worden groter.’ Bij otitis media: ‘Een onbehandelde infectie kan een chronische infectie worden.’ Het spontaan genezende karakter wordt niet genoemd. Over cholesterol: ‘Het is raadzaam om vanaf het moment dat men volwassen is regelmatig het cholesterolgehalte te laten controleren.’ Natuurlijk, in een dik boek is altijd wel een onjuistheid te ontdekken, maar inhoudelijk kan het beslist zorgvuldiger. Deel 5 gaat over behandeling. Tussen paracetamol en de hartlongmachine wordt van alles besproken, met inbegrip van psychotherapie, acupunctuur en terminale zorg. Deel 6 is een verzameling van registers. U vindt hier een klassiek register, een geneesmiddelenoverzicht en een lijst met nuttige adressen en websites. Zeer aardig voor artsen is het overzicht van richtlijnen met de verantwoordelijke instituten. Om Het Medisch Handboek goed te kunnen lezen is minstens een havoopleiding vereist. Maar dan nog zullen veel lezers flink worstelen met de medische terminologie. Voorlichtingstechnisch geen hoogstandje, inhoudelijk nog rammelend. Het lijkt me verstandig om op de tweede herziene druk te wachten.