Afkoeling als behandeling van koorts bij kinderen

Achtergrond Om koorts bij kinderen te behandelen worden vaak fysische methoden geadviseerd, zoals afsponzen met lauw water, in bad doen of koelen met een ventilator. Het voordeel van deze methoden is dat ze goedkoop zijn en overal beschikbaar. Het is echter onduidelijk of fysische methoden effectief zijn, zeker in vergelijking met antipyretica. Doel Vaststellen van de voor- en nadelen van afkoeling als behandeling van koorts bij kinderen. Zoekstrategie en insluitingscriteria Voor deze review kwamen alleen gerandomiseerde (quasi-)onderzoeken in aanmerking. Twee insluitingscriteria werden voor de review gehanteerd. Het moest gaan om kinderen in de leeftijd van 1 maand tot 15 jaar met koorts van vermoedelijk infectieuze oorsprong en alleen afkoeling in vergelijking met een placebomedicament of geen behandeling kwam als interventie in aanmerking. Onderzoeken waarbij tevens antipyretica werden gegeven zijn ook in de review opgenomen. Onderzoeken bij kinderen die eerder een koortsconvulsie doormaakten, werden uitgesloten. De primaire uitkomstmaat was de tijdsduur tot het verdwijnen van de koorts, zoals gedefinieerd door de auteurs. Secundaire uitkomstmaten waren onder andere de temperatuurdaling in graden per uur, het verdwijnen van bijkomende symptomen zoals malaisegevoel, rillen, anorexie, hoofd- en spierpijn, het optreden van koortsconvulsies en bijwerkingen van de behandeling. Er werd gezocht naar relevante artikelen op de gebruikelijke wijze in de registers van de Cochrane Infectious Diseases Group, The Cochrane Library, Medline, Embase, Lilacs, Cinhal en Science Citation Index. Referenties werden nagetrokken en onderzoekers op het gebied van infectieziekten bij kinderen werden geraadpleegd om informatie over nog lopende of niet gepubliceerde onderzoeken te verkrijgen. Beide reviewers beoordeelden de gevonden trials onafhankelijk van elkaar op de inclusiecriteria en de methodologische kwaliteit. De resultaten werden uitgedrukt in relatief risico's (RR) met een 95%-betrouwbaarheidsinterval. Resultaten Er werden 21 mogelijk relevante publicaties gevonden. Slechts 7 daarvan (n=467) voldeden aan de 2 inclusiecriteria, de overige 14 niet. In één onderzoek (n=30) werd sponzen met lauw water vergeleken met een placebomedicament. Na een uur was er geen significant verschil tussen beide groepen, na twee uur waren meer kinderen koortsvrij die met afsponzen behandeld waren (RR 17; 95%-BI 1,07-270,42). Er was geen significant verschil tussen beide groepen wat betreft de bijwerkingen, namelijk rillen en kippenvel. In 4 onderzoeken werd het effect van afsponzen vergeleken met niets doen; beide onderzoeksgroepen kregen wel paracetamol. Uit 2 van deze onderzoeken (totaal n=125) bleek dat meer kinderen die werden afgesponsd en paracetamol kregen koortsvrij waren na 1 uur dan in de groep die uitsluitend met paracetamol was behandeld. (RR 11,8; 95%-BI 3,39- 40,8). Dit was ook het geval na 2 uur (één van beide onderzoeken, RR 1,35; 95%-BI 1,01-1,81). Twee onderzoeken rapporteerden de mate van temperatuurdaling na het begin van de behandeling. In het ene onderzoek was er een klein verschil in het voordeel van de groep kinderen die zowel werden afgesponsd als paracetamol kregen toegediend (0,23 °C per uur; 95%-BI 0,08- 0,38). In het tweede onderzoek (n=25) was er vrijwel geen verschil tussen beide groepen. Ernstige bijwerkingen werden in geen van de onderzoeken gezien. Ook afsponzen met ijswater plus paracetamol werd vergeleken met lauw water plus paracetamol. IJswater had meer effect op het verdwijnen van de koorts na 1 uur. Na twee uur was er geen verschil tussen beide groepen. Behandeling met ijswater gaf wel meer bijwerkingen. Dezelfde resultaten werden gevonden in een onderzoek waarin afsponzen met alcohol werd vergeleken met afsponzen met lauw water. Toepassing van alcohol leidde tot een snellere temperatuurdaling, maar ging ook gepaard met meer bijwerkingen. Discussie en conclusie Bij deze review gaat het slechts om zeven kleine onderzoeken, die alle methodologische beperkingen hebben. Gezien deze beperkingen moeten de resultaten met de nodige voorzichtigheid beoordeeld worden. De reviewers vonden onvoldoende gegevens om aan te tonen of uit te sluiten dat afkoeling alléén effectief de temperatuur normaliseert. Paracetamol in combinatie met afsponzen bleek echter wel effectiever dan paracetamol alleen. Poolen van resultaten van de verschillende onderzoeken was niet mogelijk door de verschillende uitkomstmaten. Volgens de reviewers is de conclusie voor de praktijk dat er op basis van drie kleine onderzoeken aanwijzingen zijn dat afsponzen een antipyretisch effect heeft. Dit geldt voor kinderen die tevens paracetamol krijgen. Als bijwerking treden rillen en kippenvel op.