Geen gebrek

Geen gebrek, heet het boek dat Paul Koch schreef bij zijn afscheid als psychiater en neuroloog voor mensen met een verstandelijke beperking én een psychische stoornis. Geen gebrek aan litteratuur, aan vragen, aan inzet en wederzijds respect. Vooral dat laatste kenmerkt dit boek. De schrijver noemt het ‘een leesboek, maar ook iets van een leerboek’. Het is ook te karakteriseren als een professioneel egodocument, waarin de auteur vertelt over zijn 25 jaar ervaring met en visie op deze bijzondere groep patiënten. Centraal staan een groot aantal levendig beschreven ziektegeschiedenissen. De verhalen omsluit Koch door analyses en beschouwingen. Het resultaat is een breed opgezet en rijk boek. Beeldend taalgebruik en fraaie metaforen maken het een genoegen om te lezen. In het eerste deel bespreekt hij belangrijke onderliggende handicaps als autisme en specifieke ontwikkelingsstoornissen. In het tweede deel beschrijft hij een aantal psychiatrische ziekten – gewone en meer exotische –, terwijl hij in het derde deel van het boek stilstaat bij effecten van psychofarmaca, in het bijzonder op een beschadigd brein. Ten slotte bespreekt Koch, opnieuw aan de hand van casuïstiek, niet-medische factoren als bejegening, woonomgeving en de rol in het gezin, die psychische ontregeling kunnen veroorzaken. Kernpunten in zijn betoog zijn het belang van de biografische gegevens, de behandelgeschiedenis en het beloop van de problemen. Nog meer dan bij patiënten zonder verstandelijke handicap dient elke diagnose als een voorlopige werkhypothese beschouwd te worden. Twee opvattingen zitten de auteur hoog, gezien het aantal keren dat hij ze herhaalt: psychiatrie is een vak dat zich met ziekten bezighoudt en alleen de boekhouder, de statisticus en de epidemioloog kunnen wat met de DSM, niet de clinicus. Daarin staat hij niet alleen. De doelgroep van het boek is breed. Het is primair gericht op familie en begeleiders, maar ook op gespecialiseerde gedragswetenschappers en artsen. De auteur houdt rekening met verschillen in voorkennis en interesse door diverse lettertypen te gebruiken. Dat vergroot de samenhang in het betoog niet echt. Desalniettemin stelt dit persoonlijke boek de huisarts in staat zich een integraal beeld te vormen van het onderwerp en kan het zeker bijdragen aan een effectiever en bevredigender hanteren van deze complexe problematiek. Voor de Nederlandse situatie is er geen vergelijkbare bron. Frans Ewals