Een nieuw paradigma

In niet de minste medische tijdschriften – BMJ, JAMA, the Lancet – verschijnen sinds enkele jaren artikelen over een mogelijk nieuw paradigma in de geneeskunde. Veel voorkomende woorden zijn: chaos, complexiteit, postmodernisme, non-lineaire verbanden, onzekerheid, onvoorspelbaarheid en fractals. De nieuwe denkwijze – complexity science – is geen vage theorie, maar is ontwikkeld in uiteenlopende velden als wiskunde, meteorologie en evolutiebiologie. Complexity science erkent de grote verworvenheden van de huidige reductionistische benadering in de geneeskunde, maar wijst tegelijkertijd op de beperkingen zoals de onmogelijkheid om vanuit evidence verkregen uit onderzoek van groepen te voorspellen wat er gebeurt met het individu. Dat is immers in hoge mate afhankelijk van de context. Met andere woorden: de variatie tussen individuen – die in kwantitatief wetenschappelijk onderzoek zoveel mogelijk wordt beperkt of buiten beschouwing gelaten – zou wel eens belangrijker kunnen zijn in het voorspellen van het gedrag van het individu dan de aangetoonde lineaire verbanden. Het tekort aan voorspellende kracht van de huidige medische modellen is dan ook niet zozeer een gevolg van een tekort aan door onderzoek verkregen gegevens, maar van een manier van kijken die geen recht doet aan het gedrag van complexe systemen zoals het individu, het gezin en de huisartspraktijk. Complexity science gaat uit van het feit dat het geheel meer is dan de som der delen, dat bepaalde eigenschappen van het systeem het resultaat zijn van – niet altijd even goed voorspelbare en daardoor verrassende – interacties tussen delen van het systeem, en dat elk complex systeem een innerlijke capaciteit heeft weer in evenwicht te komen na een verstoring daarvan. Het model geeft ook beter dan tot nu toe een plaats aan kwalitatief onderzoek binnen de geneeskunde. De al oude ideeën over gezinsgeneeskunde en de integrale benadering van de patiënt passen prima in deze nieuwe benadering, ze zijn er zelfs een voorloper van. Terecht hebben een aantal huisartsgeneeskundige tijdschriften aandacht besteed aan complexity science. Zo hebben het British Journal of General Practice1 en Family Practice2 interessante artikelen over het onderwerp gepubliceerd, heeft het Journal of Family Practice3 recent bijna een heel nummer aan onderzoek vanuit dit gezichtspunt gewijd en is er een website van een groep huisartsen die zich bezighoudt met het toepassen van complexity science op de huisartsgeneeskunde: http://www.complexityprimarycare.org/ Of chaos, complexiteit, postmodernisme, non-lineaire verbanden, onzekerheid, onvoorspelbaarheid en fractals inderdaad voorbodes zijn van een nieuw paradigma, moet nog blijken. Vast staat wel dat er zeker sprake is van een interessante, min of meer nieuwe manier van kijken naar problemen in de huisartsgeneeskunde. (PL)