Serie therapie van alledaagse klachten: Behandeling van spierpijn

Meestal ontstaat spierpijn tijdens of na inspanning door metabole myopathie op basis van een verstoorde glucosestofwisseling, waardoor melkzuurophoping kan ontstaan.2 Wanneer een patiënt met spierpijnklachten op uw spreekuur komt, moeten anamnese en lichamelijk onderzoek systemische aandoeningen als polymyalgia rheumatica en lokale afwijkingen in andere structuren dan de spieren uitsluiten.

Een aantal oorzaken kan spierpijn doen ontstaan of bevorderen:3

• een verkeerde zit- of werkhouding

• onvoldoende rust

• overbelasting door bijvoorbeeld nieuwe activiteiten of hobby’s

• overbelasting door bijvoorbeeld houdingsafwijkingen of overgewicht

• psychosociale factoren en stress

• vitamine-D-gebrek

Daarnaast kan spierpijn ontstaan als gevolg van een ziekte (zoals griep) of medicijnen (bijvoorbeeld cholesterolverlagers). Spierpijn kan leiden tot verhoogde spierspanning, waardoor een vicieuze cirkel van pijn en spasmen kan ontstaan.

Bij chronische spierpijn wordt in een aantal gevallen een syndroomdiagnose gesteld, zoals fibromyalgie, myofasciaal pijnsyndroom (MPS) of complex regionaal pijnsyndroom (CRPS). Deze aandoeningen vereisen een specifieke benadering en behandeling, en bespreken we hier niet.

Therapeutische mogelijkheden bij spierpijn

Er zijn geen behandelingen die sterk worden aanbevolen, alleen interventies die een matige of zwakke aanbeveling krijgen [tabel].1

Voorlichting en advies

Adviseer regelmatig te bewegen, maar overbelasting van de spieren bij dagelijkse activiteiten en sporten te voorkomen.4 Een warme douche kan de bloeddoorstroming verbeteren en de spierpijn verminderen. Er zijn geen goede onderzoeken bekend naar het effect van leefregels op spierpijn.

Wrijfmiddelen

De gedachte is dat wrijfmiddelen met salicylaten irritatie van de zenuwuiteinden in de huid veroorzaken, waardoor de pijn in de onderliggende spier vermindert. Het effect ervan is in onderzoek niet overtuigend aangetoond. Bij oudere onderzoeken verminderden de klachten meer dan met een placebo, terwijl de nieuwste en betere onderzoeken geen effect hebben aangetoond.5

Pijnstilling

Indien pijnstilling gewenst is, kunt u naar keuze beginnen met paracetamol of een NSAID (lokaal of oraal). Er bestaat geen duidelijkheid over de werkzaamheid van het stappenplan uit de NHG-Standaard Pijn bij spierpijn.6

Paracetamol lijkt bij spierpijn nauwelijks werkzamer dan een placebo, maar heeft minder bijwerkingen dan NSAID’s. Het lijkt zeker dat lokale NSAID’s bij spierpijn even effectief zijn als orale NSAID’s, terwijl ze meer lokale, maar minder systemische bijwerkingen hebben.78

Sterker werkende analgetica, zoals tramadol of opiaten, lijken bij spierpijn niet geïndiceerd, maar daar is geen onderzoek naar gedaan.

Vervolg casus meneer Pieterse

U raadt meneer Pieterse aan om 4 dd diclofenacgel te gebruiken en eventueel warmtepakkingen toe te passen bij heftige pijn, en zijn activiteiten geleidelijk te hervatten. U adviseert om de informatie na te lezen op Thuisarts.nl. Bij onvoldoende effect zal hij na één week op het spreekuur terugkomen.

Fysiotherapie

Bij (dreigende) chroniciteit is behandeling door een fysiotherapeut zinvol. Een activerende aanpak moet centraal staan om een actieve leefstijl te realiseren (ondanks de pijn): oefentherapie, al dan niet gecombineerd met een gedragsmatige aanpak.3 Massage zou snelle, kortdurende pijnverlichting kunnen geven, maar het effect op de langere termijn is onzeker.91011

Warmte- en koudeapplicaties

Warmteapplicatie kan op korte termijn enige pijnstilling geven door vermindering van de spierkramp en invloed op de zenuwuiteinden.3 Hoewel deze interventie zeer frequent wordt toegepast, is er weinig goed onderzoek naar gedaan.3

Koudeapplicatie (pakkingen, ijsbaden, sprays) geeft vasoconstrictie en vermindert het lokale metabolisme.3 Er zijn aanwijzingen dat toepassing bij sporters zinvol is om spierpijn op de korte termijn enigszins te verminderen.1213141516

Kruiden en voedingssupplementen

Sporters gebruiken allerlei voedingssupplementen en kruiden voor een sneller herstel na inspanning en vermindering van de spierpijn. Er zijn hier veel positieve berichten over, maar van geen enkel middel is aangetoond dat het de spierpijn na inspanning vermindert.1718

Vitamine D

Vitamine-D-tekort kan (vooral bij niet-westerse allochtonen) spierpijn geven. Bij een niet-geselecteerde groep kan niet met zekerheid worden aangetoond dat vitamine-D-suppletie spierpijn vermindert.19 Waarschijnlijk is dat wel het geval bij een aangetoond vitamine-D-tekort.20

Fototherapie

Onderzoek met verschillende vormen van fototherapie (led- en lasertherapie) heeft geen effect laten zien op de snelheid van herstel, spierbeschadiging en spierpijn na intensieve oefeningen.21