Verhoogd risico op kanker bij ouderen met een verstandelijke beperking

Een verstandelijke beperking is vaak een gevolg van een chromosomale of genetische afwijking. Een dergelijk defect zou daarmee ook het risico op kanker kunnen verhogen. Binnen 2 onafhankelijke populatieonderzoeken in Nederland (12 miljoen mensen) en Zweden (3,5 miljoen mensen) ging men dit na. De onderzoekers bekeken de (geboorte)gegevens van 215.105 mensen (187.149 in Nederland en 27.956 in Zweden) met een verstandelijke beperking en vergeleken die met hun (niet verstandelijk beperkte) broers en zussen en de algemene bevolking. De onderzoekers gingen in de nationale kankerregisters na wie, wanneer en met welk type kanker werd gediagnosticeerd.

Nederlandse uitkomsten 

Binnen het Nederlandse onderzoek ontstond er landelijke dekking door de populatiegegevens van het Centrale Bureau voor Statistiek te linken aan declaratiegegevens voor zorg die mensen met een verstandelijke beperking ontvangen. In het Nederlandse onderzoek stierven mensen met een verstandelijke beperking doorgaans 15 jaar eerder dan mensen in de algemene bevolking. De naar leeftijd en sekse gestandaardiseerde mortaliteitsratio’s (SMR’s) bevestigden dit beeld. Zij toonden een anderhalf keer zo hoog risico (SMR 1,66; 95% - BI 1,43 tot 1,89) op kanker binnen het nationale screeningsprogramma (darm-, borst- en baarmoederhalskanker) onder mensen met een verstandelijke beperking. Er was ook een verhoogd risico op sommige kankersoorten die vaker voorkomen bij oudere patiënten, zoals longkanker (SMR 1,24; 95% - BI 1,13 tot 1,35) of blaaskanker (SMR 2,07; BI 1,61 tot 2,54). Mensen met een verstandelijke beperking liepen in het bijzonder een hoger risico om een kanker van onbekende oorzaak te krijgen (SMR 2,48; 95% BI 2,06 tot 2,89).

Zweedse uitkomsten 

In het Zweedse onderzoek waren deze resultaten gelijksoortig van aard. Het voordeel van het grote Zweedse populatiecohort is dat nagenoeg 100% van de kinderen deelneemt aan de Zweedse gezondheidschecks en dat registratie van een kankerdiagnose bij wet verplicht is. Na een mediaan van 8,9 jaar follow-up (tot een leeftijd van 43 jaar) waren er 188 mensen met een verstandelijke beperking gediagnosticeerd met enige vorm van kanker. Dit was bijna 60% hoger dan het aantal diagnoses van kanker onder mensen zonder beperking (hazardratio 1,57; 95% - BI 1,35 tot 1,82), gecorrigeerd voor belangrijke confounders. Het risico op kanker was met name hoger bij een syndromale oorsprong van de beperking dan bij een niet-syndromale oorsprong. De hoogte van het IQ stond niet in relatie met kanker, noch hadden broers of zussen van iemand met een verstandelijk beperking een verhoogd risico op kanker.

Conclusie 

Deze analyses onderstrepen het risicoverhogende aandeel van de beperking zelf, boven de invloed van familie- of omgevingsfactoren. Deze onderzoeken geven nauwkeurige schattingen voor het verhoogde risico op verschillende types van kanker onder mensen met een beperking. Als huisarts moeten we daarom bij volwassenen met een verstandelijke beperking dus extra beducht zijn op (alarm)symptomen van kanker.